Przez wiele lat uważano, iż głównymi hormonami płciowymi u mężczyzn są testosteron i dihydrotestosteron, jednakże od czasu opisania przypadku mężczyzny z opornością na estrogeny, zrozumiano jak ważny jest to hormon w utrzymaniu homeostazy tkanki kostnej, sprawności naczyń wieńcowych i działania osi przysadka – jądro.
O rozległości działania estrogenów na organizm mężczyzn może świadczyć dystrybucja receptorów estrogenowych, których obecność potwierdzono w wielu tkankach i narządach.
W układzie nerwowym wykazano obecność tych receptorów w komórkach zarówno nerwowych, jak i glejowych. W życiu płodowym, gdy następuje rozwój tkanki nerwowej, estrogeny odpowiedzialne są za tworzenie neuronów i połączeń między nimi, a także za różnicowanie tych części mózgu, które są odpowiedzialne za zachowania płciowe. Dlatego znaczną ich ekspresję wykazują komórki hipokampa, gdyż ta właśnie część mózgowia odpowiedzialna jest między innymi za zachowania płciowe i społeczne.
Receptory estrogenowe stwierdzono także w komórkach przysadki mózgowej, podwzgórza oraz szyszynki. Obecne są także w korze mózgu, a niektórzy autorzy wskazują na ich rolę w zwiększaniu plastyczności tkanki mózgowej, co ma znaczenie w przypadkach niedotlenienia.
W wyniku niedotlenienia mózgu dochodzi nie tylko do natychmiastowej degeneracji tkanki mózgowej, ale także do tzw. opóźnionego obumierania neuronów, które odpowiedzialne jest za zwiększenie uszkodzeń mózgu już w czasie ustabilizowanego dopływu tlenu. Związane jest to z podwyższoną produkcją i niekorzystnym działaniem wolnych rodników tlenowych.
Opracowania wskazują, że estrogeny jako wymiatacze wolnych rodników hamują degenerację komórek nerwowych po niedotlenieniu, co zapobiega opóźnionemu obumieraniu tych komórek. Obecnie uważa się, iż estrogeny, działając przez receptory, są w stanie zapewnić ochronę zarówno przed udarami mózgu, jak i uszkodzeniami wynikającymi z chorób degeneracyjnych, ale tylko w przypadkach wczesnych stadiów choroby. Nie mogą natomiast zregenerować już powstałych uszkodzeń. Odkrycie receptorów estrogenowych w korze kojarzeniowej może wskazywać na udział estrogenów w procesach kojarzenia i skupienia. Ich obecność w hipokampie sugeruje natomiast działanie estrogenów na procesy nauki i pamięci długotrwałej.
Uważa się, iż estrogeny mają swój udział także w odczuwaniu bólu i innych stanach emocjonalnych. Wykazano także immunoekspresję obu typów ER(receptorów estrogenowych) w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym, a także w komórkach Purkiniego móżdżku. W układzie immunologicznym ER są również szeroko rozpowszechnione. Udowodniono, iż występują one zarówno w limfocytach, jak i w komórkach dendrytycznych śledziony, a także w komórkach immunokompetentnych innych tkanek:limfocytach Th, limfocytach B, monocytach, makrofagach, komórkach Langerhansa, skóry. W komórkach układu immunologicznego estrogeny wpływają nawytwarzanie cytokin prozapalnych, proliferację, różnicowanie i apoptozę komórek, równowagę między subpopulacjami komórek, wpływają także na ich funkcje. Udowodniono hamujący wpływ estrogenów na proliferację limfocytów T w grasicy i B w szpiku kostnym.
W wątrobie estrogeny wpływają na proliferację cholangiocytów, co ma zasadnicze znaczenie w procesie regeneracji nabłonka wyścielającego drogi wyprowadzające żółć. Udowodniono korzystny wpływ estrogenów na serce i naczynia wieńcowe. Działają one nie tylko poprzez receptory estrogenowe, ale także wskutek obniżenia poziomu cholesterolu.
Wpływają na ścianę naczyń krwionośnych, płytki krwi, koagulację i produkcję czynników zapalnych. Receptory estrogenowe znaleziono zarówno w kardiomiocytach, jak i w fibroblastach, gdzie stymulują wzrost niedzielących się komórek. W komórkach mięśnia sercowego szybkie efekty działania estrogenów opierają się na zmianie aktywności kanałów jonowych, natomiast efekty długotrwałe działania fizjologicznych stężeń estrogenów polegają na zwiększeniu ekspresji syntazy tlenku azotu zarówno w kardiomiocytach, jak i w komórkach śródbłonka naczyń. Innym efektem jest działanie prozapalne i zwiększenie zagrożenia arytmią.
Kolejnym układem, którego prawidłowa morfologia i funkcja zależne są od estrogenów, jest układ szkieletowy. Wykazano ekspresję mRNA dla obu typów ER zarówno w tkance kostnej, jak i w chrząstce. Poprzez ER w osteoblastach estrogeny wpływają na mineralizację tkanki kostnej, co zostało wykorzystane w zapobieganiu osteoporozie, gdyż odpowiedni poziom estrogenów zapobiega utracie wapnia i w ten sposób powoduje utrzymanie właściwej gęstości kości. Receptory estrogenowe znaleziono także w komórkach chrząstek nasadowych kości długich.
W czasie dojrzewania płciowego podwyższony poziom estrogenów powoduje zwiększenie stężenia hormonu wzrostu (GH), co prowadzi do wystąpienia tzw. skoku pokwitaniowego. Ten okres intensywnego wzrostu dziecka jest wcześniejszy u dziewcząt niż u chłopców, co jest związane z szybszym osiągnięciem, przez dziewczęta, odpowiedniego poziomu estrogenów potrzebnego do zainicjowania tego procesu.
Wysoki poziom estrogenów stymuluje w tym samym czasie powstanie naczyń krwionośnych, które penetrują chrząstki nasadowe, dostarczając do nich tlen, substancje nieorganiczne oraz przyczyniają się do napływu komórek różnicujących się w osteoblasty. Powoduje to mineralizację macierzy chrzęstnej, a w końcowym efekcie formowanie kości. Kostnienie chrząstek nasadowych kości długich kończy się w okresie osiągnięcia dojrzałości płciowej i jest to moment, w którym ustala się wzrost.
Jak wykazały badania doświadczalne przeprowadzone na myszach, estrogeny, działając przez ER, stymulują rozwój pęcherzyków płucnych w czasie embriogenezy. Wpływają nie tylko na wzrost liczby pęcherzyków, a więc na wytworzenie odpowiedniej powierzchni oddechowej, ale także na regenerację uszkodzonych pęcherzyków.
Estrogeny uważa się także za hormony odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie męskiego układu płciowego i płodność mężczyzn. Regulują one zarówno rozwój układu płciowego męskiego, jak i funkcję jąder oraz innych narządów płciowych u dojrzałych mężczyzn, a także odpowiadają za wytworzenie męskich zachowań płciowych. Mają wpływ na przebieg spermatogenezy i resorpcję płynu kanalikowego w przewodzikach odprowadzających. W sieci jądra szczura poziom estradiolu jest dwu trzykrotnie wyższy niż w surowicy krwi. Również u innych zwierząt stężenie estrogenów w tej części jądra jest wyższe niż w surowicy krwi i może się różnić u poszczególnych gatunków zwierząt. Także synteza niektórych białek w komórkach nabłonka najądrza regulowana jest przez estrogeny. O rozległości ich działania w męskim układzie płciowym świadczy dystrybucja receptorów estrogenowych. Jak przedstawiono powyżej, estrogeny wykazują szerokie spektrum działania w organizmie mężczyzn, a każda ingerencja substancji obcych o działaniu podobnym do estrogenów może zaburzyć naturalną równowagę hormonalną.
Bibliografia:
- Szczeklik A. Choroby wewnętrzne. Wyd. 2018.
- Endokrynologia ogólna i kliniczna. Red. F. Greenspan, G. Gardner. Czelej
Dodaj komentarz